» همین که نمی‌توانی روی ماه بچّه را ببینی

• کسی نیست؟ یعنی جرأت نمی‌کند دو ثانیه سکوت کند آدم! چه برسد نفسی تازه کنی، گلویی تر کنی، آب بخوری یک جرعه، جا بیاید نفست، نکته بعد را بگویی!
• فرقش این است که توی کلاس، از جا که بلند می‌شدی، روی صندلی که می‌نشستی، پای تخته که می‌رفتی و پای تخته که می‌آوردی، این‌ها را می‌دید بچّه. می‌فهمید که بی‌کار نیستی وقتی حرف نمی‌زنی. کاری داری می‌کنی.
• این جا ولی، فایل را که می‌آیی عوض کنی، پی دی اف را که می‌آیی ورق بزنی، قلم را که می‌روی دست بگیری بنویسد روی مانیتور، اصلاً صدای خودش را که می‌آیی وصل کنی سؤال کند، و هر چیز دیگر را که هر کار هر کار دیگری می‌آیی کنی، چند لحظه که سکوت می‌کند صدات، می‌پرسند: می‌نویسند: قطع شد؟ تعطیل شد؟ چی شد؟ چیزی شد؟ بچّه‌ها! آقا! کسی هست؟ کسی نیست؟ فضای مجازی، این‌طوری‌هاست.

• حسن و عیب مجاز

• گفت: قدری معایبش را بگویید، حواسشان را جمع کنند. گفتم: بله. گفت: از محاسن فضای مجازی هم بنویسید استاد! گفتم: بله!
• حُسن! حُسن؟! همین که نمی‌توانی روی ماه بچّه را ببینی، که می‌آمد، با همه شیطنت‌هاش، با همه خالی بستن‌هاش، با همه بهانه‌جویی‌هاش، با تنبلی‌ها که می‌گذاشتی فکر کند نمی‌فهمی، با همه این‌هاش، همین، افتضاح است! بد است. خسته کننده و ناامید کننده است . می‌خواهم نباشد هزار سال، مجازی!
• حسنِ چه؟ که مثلاً: فاصله‌ها را کم کرده و دسترسی‌ها را زیاد کرده و یاد گرفتن را بی‌مرز و یاد دادن را همگانی و، همین؟ این‌ها را که خودم هم می‌گویم به همه! دلم را چه کنم؟ به آن هم می‌توانم دروغ بگویم؟!

• سنگ ریزه‌ها

• کفشی که محض بیرون زدن هم باشد، محض دلتنگی هم باشد، محض هوایی خوردن و سبُک شدن هم باشد، حالا خیابان‌های شهر را متر کند هفته‌ای دو سه بار؛ گوشه‌ای پیدا کند، قدمی بزند، کفی بساید به سنگفرش، امّا، امّا، خاک تو را – که خودت می‌دانی کجا را – لمس نکند، به دردِ … می‌خورَد!
• این‌طورها نبود که! خوب بود حالش. ورمی‌آمد کَفَش زود به زود از ذوق. طیّاره که می‌نشست، جادّه که می‌رسید روستا، راه که تمام می‌شد، وصال که وقتش می‌شد، لبه فلزی دروازه، پاک می‌کرد خودش را، طاهر باشد وارد که می‌شود. کنار جدول‌های رنگ رفته می‌ایستاد. نوکش را یکی در میان می‌زد به سفیدها، به آبی‌ها، حال و احوال می‌کرد. بعد، می‌کشید خودش را از کِیف، کف حیاط . می‌بوسید سنگ ریزه‌ها را. قایم می‌کرد چند تاشان را لای آج‌ها بیاورَد با خودش تهران، دل‌تنگ نماند تا هفته بعد.
• از موکت بدش می‌آمد، که نمی‌گذاشت بیشتر بیاید همراهم . بیشتر بمالد خودش را به زمینت. می‌ماند آن بیرون . توی قفسه. توی قفس. می‌نشست مؤدّب کنار دمپایی‌ها. حالش خوب بود تا شب که ساعت آخر «مهارت خواندن» تمام بشود. تلخ بود در حلقه بچّه‌ها بیرون بیایی، برش داری، پا کنی، قدم برداری، برگردی راه رفته را توی حیاط، ستاره‌ها را نگاه کنی که: یعنی باز هم می‌آیم؟
• فضای مجازی این‌ها را گرفت. عیبش را فهمیدی؟

• برای دلش

• می‌گویند و می‌نویسند همه، از این که عیبش چیست؛ که مثلاً سرت گرم می‌شود و زمان را نمی‌فهمی و می‌چرخی بی‌دلیل و وقتت می‌رود و این‌ها! باشد، درست، امّا، این‌ها را برای تو می‌نویسند. این‌ها عیب است برای دانش‌آموزیِ آدم. کسی ننوشت عیبش برای معلّم چیست. برای خودِ آدم. برای خودِ خودِ آدم. برای دلش.

• حرف حساب

• حرف حساب بزنیم به جایش. حرفی که آدم حسابی‌ها دوست دارند. خب، کلاس مجازی؟ نرو. فیلم تدریس؟ ببین اگر گره کور داری. آزمون آنلاین؟ بده حتماً. فایل و جزوه؟ بالاغیرتاً اگر می‌خوانی، باشد. گروه و کانال؟ نشوی مامان و بابای جمع! بیست و چهار ساعت و نیم، پهن باشد بساطت آن‌جا. آن هم باشد حالا. تمام؟

• خاک، طلا

• این‌که گفت: «مفت باشد … وفت باشد»، برای چیز دیگری گفته شاید! ادبیّات را خوبش را شکار کن. بهایش را هم بده. خیلی اگر مشکل بود و شرایطش نبود و«فلان»، باز هم خوبش را شکار کن و بهایش را هم نده! اجازه بگیر و نده. هست آدمش. بگرد، پیدا می‌کنی.
• اصل امّا این است که دنبال کار حسابی بگردی و قدر کار حسابی را بدانی. این حجم از مطالب متنوّع در همه مباحث ادبیّات که بیشترشان هم – بدون تعارف – به هیچ کار کنکورت نمی‌آید، نتیجه‌اش می‌شود همین که گم می‌کنی راه را. خوش نکنی دلت را به این‌که: «چه قدر مطلب جمع کرده‌ام و همه را هم، «مُفتَکی» گیر آورده‌ام!» خاک را مفت هم انبار کنی، خاک است. طلا را با ذرّه‌بین هم پیدا کنی، با تلاش هم، با اصرار هم، با التماس هم به دست بیاوری، با مژه چشم هم از لای خاک‌ها جمع کنی، طلاست.

• می‌پرسم ها!

• هرچه‌قدر آن طرف حرکت نیست، حضور نیست، نگاه و نفس نیست، کلاس و بچّه‌ها نیستند، خنده و امید نیست، پرسش و چالش نیست، این طرف، خودت باید شور بدهی. کاری کنی! طوری که بیشتر «کلاس» بشود.
• بپرس! هرچه می‌توانی، هر چه داری، بپرس. نگه ندار پیش خودت. عزیز من، پسر جان، دختر خانم، بپرس. تا نپرسی یاد نمی‌گیری. وقتی سؤال نداری، یعنی: «آماده‌ام بپرسی»! می‌پرسم ها! آماده‌ای؟!

• پیشگاه حقیقت

• با همه این‌ها «مجاز» هم لطف خودش را دارد. وقتی می‌شود «آرایه»، سخت می‌دهند و اعصابت را خرد می‌کنند. قبول، امّا بیرون از آن خاصیّتی دارد. اگر نبود، هزار هزار از شما را نمی‌شناختم امروز. پس خوب است که هست، امّا تویی که پشتش معنی می‌دهی به چیزی که من می‌بینم، من می‌شنوم، به این اسم، به این تصویر، به این «آیدی»، به این سؤال، به این پیام. ارزش مال توست و این نشانی‌ها و نوشته‌ها قرار است نشانش بدهند.
• خیلی ها – می‌بینی – بدی‌هاشان را برمی‌دارند می‌آورند این‌جا. ناشناختگی‌ها را، آزارها را، غضب‌ها و غرض‌ها را، نادرستی‌ها و بی‌رسمی‌ها را. تو امّا، در همین دنیای مجازی هم، مثل خودِ حقیقی‌ات خوب باش. بهتر حتّی. نکند بد کنی، تلخ بگویی، بشکنی دلی را، کسی را. از دستت در برود، چیزی بگویی که بعداً فکر کنی: «یعنی این من بودم؟!» دنیای مجازی را بفهمی و تربیتش کنی، چه بسا خودش می‌گذاردت توی بغل حقیقت، به لطف خدا.
• که گفت:
• «مگر به روشنی این چراغ ربّانی / به پیشگاه حقیقت رسم ز راه مجاز»
• صائب تبریزی
• مهدی نظری
• کارشناس ارشد زبان و ادبیّات فارسی، فعّال حوزه آموزش

مشاهده مقاله در خبرآنلاین